Wednesday, July 30, 2008

"लाफा"

समय निरन्तर बगिरहेछ । समयको रफ्तार सँगसँगै हाम्रो दिनचर्या जसोतसो चलिरहेको छ । गर्मीले मानिसहरु छट्टपट्ट रहेका छन् । पशुपंक्षीहरु पनि कहिले यता कहिले उता गरि आतिएका छन् म केवल ति दृश्यहरु हेरिरहेको छु ।
आज धेरै समय पछि फेरी एउटा पत्र लेख्न गईरहेको छु । जसको लागि यो कदर पत्र लेख्दै छु । मलाई विश्वास छ उनले अवश्य पनि पढ्नेछ । यो पत्र लेख्नुको खास उद्देश्य पुरुषले नारीप्रति हर्र्ने दृष्टिलाई समेटिएको छ । जसमध्ये मैले एउटा त्यस्तो साथी "लाफा" लाई भेटे जसले नारीलाई मानसम्म्न र कदर गरेको छ । जसले नारीलाई शक्तिरुपी देवीको रुपमा पुजा गर्छ, जसले आफ्नो पवित्र आत्मादेखि नारीलाई माया र विश्वास गर्छ । अझ यो भन्दा पनि महत्वपर्ण कुरा हरेक नारीहरुले प्रगति र सफलता पाएको हर्न चाहन्छ । हो आज म त्यो पुरुष लाफाको कुरा गर्दैछु मित्रहरु । तपाईहरु माँझ जो कोही पनि हुनु सक्नु हुन्छ यसमा कुनै शंका छैन ।

जो पुरुष साथीले नारीलाई देवीको रुपमा पुजा गर्छ । आफुले गरेको स्नेह र मायालाई भौतिक शरीरको रुपमा हैन एउटा पवित्र आत्माको रुपमा विश्वार्सर् गछ । त्यस्तो पुरुषलाई नारीले पनि माया र सम्मान गर्नुपर्छ । नारी प्रति हर्र्ने नजरहरु फरक फरक छन् यो संसारमा । कोही धनको लालचमा नारीलाई फसाउने काम गर्छ न कोही भौतिक शरीरको लोपमा । कति नारी त त्यस्ता पुरुषको शिकार भई आत्महत्या गर्न समेत पछि परेका छैनन् । यस्ता घटनाहरु दिनप्रतिदिन हाम्रा अगाडी घटिरहेको छन् ।
हुन त मैले पुरुष लाफाहरुलाई नराम्रो छ भन्न खोजिएको होइन तर पनि त्यसभित्र गहिरिएर बुझ्दा कोही यस्ता पुरुष पनि हुँदा रहेछन् जसले नारीहरुबको सधैं प्रगति र खुशी देख्न चाहाने । हुन त भगवान रामचन्द्रलाई आर्दशवान पुरुषका रुपमा पुजा गछौं । तर रामचन्द्रले पनि यो रुढीबादी समाजको कुरा सुनेर सीतामैया जस्ती पवित्र देवीलाई अग्नी परिक्षा लिई जंगल समेत बाध्य गराए । सारा जनताका अगाडी आफू आर्दशवान पुरुष भएर चिनिए पनि एउटा पवित्र नारीलाई चिन्न नसक्नु उनको कमजोरी हो ।
हाम्रो समाजले नारी र पुरुषमा भेदभाव राख्ने मजस्ता हजारौं नारीहरुको जन्म भएको छ । कतिपय नारीहरु त आज पनि यो समाजको दास भई बाँच्न विवश छन् । त्यसमाथि पुरुषले नारीलाई हर्र्ने दृष्टि फरक छ । एकातिर समाजले हर्र्ने दृष्टिअर्को तिर पुरुषले हर्र्ने दृष्टिले नारी आजको २१ र्अ शताब्दीमा पनि दमित र हेपाहा भई बस्नु परेको छ । जब म आफ्ना नयनहरुलाई अझ फराकिलो बनाई चारैतिर हर्र्ने गर्छर्ब नारीहरुको पीडादायी आवाजहरु सुन्ने गर्छर् हुन त पुरुषहरुको पीडा नै हुन्न भन्न खोजिएको होइन तर पनि नारीको तुलनामा पुरुषहरुलाई कमै हुन्छ ।
यात्राको क्रममा धेरै यात्रीहरुसँग भेट्ने र छुट्ने क्रम निरन्तर जारी छ । मिलन पछि विछोड पक्कै हुन्छ । जन्म पछि मुत्यु निश्चित छ तर पनि मानिस एउटा त्यस्तो प्राणी हो जसले आफ्नो बौद्धिक शक्तिको क्षमताले आफूमा भएको प्रतिभाहरु बाह्य संसारतर्फल्याउन चाहन्छ । त्यर्सर् गदा आज यो संसारको रुप परिवर्तन हुँदै गईरहेको छ ।
म समाजलाई मात्र दोष दिन चाहन्न । समाजमा बन्ने मानिसहरुको सोच परिवर्तन भएन भने मात्र दोष दिन चाहान्छु । अनि अर्को कुरा पुरुषले नारीलाई हर्र्ने दृष्टिमा परिवर्तन आएन भने पुरुषहरु मध्ये पनि त्यस्ता पुरुषलाई दाष दिन चाहन्छु जो पुरुषले नारीलाई अत्याचार र ठग्ने काम गर्छ । म पुरुषको मात्र कुरा गर्दिन नारीहरु भित्र पनि धेरै छन् विषालु र्सप । जसले जुरुषको जीवनलाई मृत्युको संघारमा पुरार् इ रहेको छ र पुरुषलाई अपमान गरेको छ । कोही भन्छन् यो संसारको खेल हो, कोही भन्छन् मानिसका चाल हो । यो संसारमा यस्ता खेल र चाल धेरै छन् जसलाई बुझ्नै गाह्रो छ ।
साथी "लाफा" म प्रति र म जस्ता हजारौं नारीप्रति हर्र्ने त्रि्रा नजर र मष्तिकलाई हृदयदेखि कदर गर्छर् म प्रति त्रि्रो पे्ररणा र कदररुपी शब्दहरुलाई मैले पनि मुल्याकङ्कन गरिरहेको छु । त्रि्रो सोंच अरु पुरुषको भन्दा धेरै फरक छ । तिमी चाहन्छौ नारीहरु सधैं अगाडि बढोस्, प्रगति र उन्नति भई सफलताको शिखर चढोस् र नारी पुरुष दुवै बराबरी भै एकले अर्कालाई सहयोग गरोस् तर केही पुरुषले चाहन्छन् नारीहरु सधैं घरभित्रको काम गरोस् पुरुषको अधिनमा बसोस्, पुरुष सरह नारी कहिल्यै पनि स्वतन्त्र भएर बाहिरी दुनियामा नआओस् । त्यसकारण पनि लाफा तिमी हजारौं हजार पुरुषहरु मध्ये नारीहरुका लागि महान् छौ । पुरुष एउटै हुन मात्र पुरुषमा हुने सोंच फरक हुन्छ । मलाई लाग्छ त्रि्रो जस्तो सोंच र विचार हुने पुरुषहरु अझ धेरै जन्मिन पर्छ अनि मात्र नारीहरुलाई अगाडि बढ्न सजिलो हुने थियो होला ।
मित्र "लाफा" यदि तिमीले नारीहरुको प्रगति भएको हर्न चाहन्छौ भने हामी अवश्य पनि प्रगतिको मार्गतिर लम्किने छौ । हुन त हामीलागि परेका नै छौ अझ त्रि्रो प्रेरणा र सम्मानले झनै सफलता हात पार्ने छ जस्तो मलाई महसुस भईरहेको छ । मलाई आशा, विश्वास छ जीवनमा आईपर्ने अनेकै र्सघष र चुनौतिलाई सामना गर्दै म अवश्य पनि सफलता र प्रगतिको शिखरमा चढ्ने छु । त्यो दिन नै तिमी र हामी नारीकोलागि खुशीको दिन हुनेछ । हैन त लाफा । अन्तमा लाफा तिमीले मप्रति गरेको विश्वास लाई म कहिल्यै टुट्न दिने छैन । हुन त यो मानव जीवनको सास जतिबेल पनि रोकिन सक्छ । तर सास रहँदा सम्म आशको भरमा भविष्य भन्दा वतर् मान नै बनाउनु पर्छ जस्तो लाग्छ । यही अनुरुप म आफ्नो पाईलाहरु अगाडी बढाउँदैछु । कहिलेकाही दिक्क लाग्छ तर पनि तिमी जस्तो महान् साथीको शब्दहरु मेरो कानमा गुञ्जिन्छ अनि मष्तिकमा खेलिरहन्छ त्यसपछि फेरी मेरा कदमहरु अगाडी बढाउँछु । किन कि त्रि्रो सपनालाई बास्तविक जीवनमा साकार पार्नु छ । मित्र लाफा हर्र्दै जाऊ सफलता एक दिन अवश्य हात पर्नेछ ।
दीपा आले
Read Full Entry

Friday, July 18, 2008

जोखिमको पेशा

झापा काकडभिट्टाकी मालतीलाई घरमा समय दिन फर्सद छैन,उनलाई दिउँसो घरमा भेट्न गाह्रो पर्छ । हुन त उनी कुनै सभा सम्मेलनमा व्यस्त भएकी भने होइनन् ,न त रमझममा नै समय खर्चैकी हुन् उनले ।हरेक झुल्केघामसंगै सामानका भारी भारतीय बजार सिलिगुढी पुर्याउन उनलाई हतारो हुन्छ । सामान छिटो सीमापार नगराए पुलिसले समात्छ । ' २८ बषर्या मालती सधैं यस्तै त्रासमा हुन्छिन् । यसैगरी भन्सार कर छलेर भारतीय बजारहरु सिलिगुढी ,नक्सालबाडी , पानीटंकीबाट बडेमानका सामानहरु लुकिछिपी नेपाल भित्र्याउनु पनि उनको नियति बनेको छ ।


नेपाली राजश्व गस्ती प्रहरीसंग लुकिछिपी र भागदौडपछि विदेशी सामान नेपाली व्यापारिक क्षेत्र धुलावारी, विर्तामोड ,दमकदेखि इटहरीसम्म पुरयाई दैनिकी हाजिरा पकाउनु र साँझ अबेर लखतरान भई भर र्झकनु वउनको दैनिकी हो । मालती मात्र होइन सीमा क्षेत्रको सजिलो आय आर्जनको उपायको रुपमा यस पेशामा रहेका यहाँका हेमा , आरती, सावित्रा,अनिता जस्ता अधिकांश महिलाहरुको दैनिकी पनि यस्तैगरी वित्छ । श्रीमान,एक छोरा, एक छोरीकी धनी २८ बषर्या मालतीलाई दैनिक भालेको डाकमा वउठेर साँझ लखतरान हुदै र्फकनु उनको रहर होइन, बाध्यता हो । त्यस्तै परिवारका अन्य सदस्यहरु व्सम्हाल्नु पर्ने जिम्मेवारी पनि उत्तिकै छ उनको । प्राथमिक कक्षासम्मको शिक्षा नछिचोलेकी मालती, १७ बर्षो उमेरमा विवाह बन्धनमा बाँधिएकी थिइन् । उनी बेरोजगार वश्रीमानका कारण यस वपेशामा आबद्ध छिन् । पेट पाल्न जस्तो काम वपनि स्वीकार्नु पर्ने मान्यता राख्दै उनी भनिछन्''श्रीमानको कुनै रोजगार छैन,परिवार पाल्न त केही उपाय गर्नु पर्यो नि, त्यसैले मैले आफैं यो उपाय अपनाएकी हूं '' राति अबेर १० बजेपछि खाना पकाउन शुरु गर्दै अवस्थामा उनको झुपडीमा भेटीएकी मालतीले आफ्ना निदाइसकेका दुइ बच्चा तिर संकेत गर्दै थपिन्''चोर्नु भएन मजबुरी भएर यी बालबच्चा त पाल्न गरिखान पर्यो नि ।'' त्यस्तै काँकडभिट्टाकी अर्की ४६ बर्षो हेमा पनि आर्थिक अभाव र बेरोजगार श्रीमानको कारण यस पेशामा १८ बर्षव्यतित गरिसकेकी छन् ।

चार छोराछोरीकी आमा उनी वभने अन्य ठूला व्यापारीहरुको सामान ज्यालादारीमा सीमा पार गराउँदै दैनिकी चलाउँछिन् । यसरी मालती, हेमा जस्ता महिला आर्थिक अभावका कारण यस पेशामा संलग्न छन् । उनीहरु दीनभरको भगदौड र प्रशासनको डर चिन्तापछि आर्जित कमाइले जेनतेन गुजारा चलेकोमा भने सन्तुष्ट छन् । तर सीमनामा बाँच्नको निम्ति सजिलो उपायको रुपमा यसलाई अंगाल्ने उनीहरु सधैंको गाली बेइजती र पोकेको उपमाले हुने पिडां भने उत्तिकै दुःखदायक रहेको अनुभव पनि सुनाउछन् । प्रहरी गस्तीसंग हुने सामान लुछातानी, बसमा हुने हेलाभाव र गन्तव्यमा नपुग्दासम्म हुने मानसिक चिन्ता अत्यनत पीडादायक हुने गरेको यस पेशामा संलग्न अर्की ४० बर्षो गंगा भनिछन् 'हामी हाँस्न चाहेर पनि हाँस्न सक्दैनौ, बोल्न चाहेर पनि बोल्न वसक्दैनौं।'त्यसो त दिनभर हुने यस्ता शारिरीक र मानसिक पीडापछि घर फर्केकी कमलाले भने श्रीमानको यातना पनि उत्तिकै खेप्नु परेको छ । चार छोराछोरी हर्ुकाउन दैनिक साहूको बडेमानको भारी बोकी निस्कने कमलाले घर फर्केपछि श्रीमानको कुर्टाई पनि खेप्ने गर्छिन् । आफु काममा निस्केपछि तास खेलेर समय कटाउने उनको श्रीमानले सधैं बेलुकी रक्सी खान र तास खेल्न पैसा माग्ने गरेको उनी सुनाउछिन् । कमाई नभएको दिन पैसा दिन नसक्दा उनको श्रीमानले पैसा नदिने भए काममा किन हिड्छस् भन्दै पिट्ने गरेको बताउँछिन् । त्यस्तै दिनभर काममा जाँदा परपुरुषसंग हिंडडूल गरेको आरोपमा ३५ बर्षो अम्बिकालाई उनकाृ श्रीमानले आठ बर्षम्म घरबाट निकालेको पिडां पनि छ ।

यस्तैयस्तै पीडां खेप्तै यहाँका ७५ प्रतिशत महिलाहरु यस पेशा अंगाल्ने गरेको समाजका जानकारहरु बताउँछन् । जुन संख्या पुरुषको तुलनामा ९० प्रतिशत बढी हो । त्यसो त केही पुरुषहरु महिलाको निम्ति यो पेशा सजिलो ठान्दै घरका रुत्रीहरुलाई पठाउने गरेको कुरा यस पेशामा संलग्न पुरुष अजय श्रेष्ठ बताउँछन् ।

म्हिलाका निम्ति सजिलो भनिए पनि समय समयमा गस्ती प्रहरीबाट दुर्र्व्यवहार भएको भन्दै उनीहरुले महिला गस्ती प्रहरीको माग गर्दै आएको पनि बुझिएको छ । य सरी आर्थिक र पारिवारीक पीडा सहँदैं यस पेशामा लागेका यी महिलाहरु समाज र प्रशासनप्रति भने नकारात्मक देखिन्छन् । समाज र प्रशासनले दिएको आफ्नो पेशाको २ नम्बरीको संज्ञालाइ उनीहरु अस्वीकार गर्छन् । भन्छन् 'केही राजस्व छलेका छौं तर यसलाई तस्कर भन्न मिल्दैन।' प्राथमिक शिक्षा समेत लिन नपाएकी हेमा अझै आक्रोसित स्वरमा भनिछन् 'करोडौंको तस्करी गर्नेहरु यहाँ खुल्ला हिंड्छन् समाज र प्रशासन उनीहरुप्रति किन मौन बस्छन् -' हामी साहूको भारी बोकी दैनिकी चलाउनेलाई उनीहरु किन दुःख दिन्छन् - ' त्यसो त राजस्व छलेर गल्ती काम गरेको स्वीकार्नु आफ्नो बाध्यता भएको बताउँछिन् गंगा । नवलपरासीबाट १७ बर्षअघि काकडभिट्टा आइपुगेकी उनी पेशामा छिन् । उनी भन्छिन् 'भन्सार मूल्यांकनभन्दा बढी महसुल तिर्नुपर्ने हुँदा अलिकति चोरी पैठारी गर्न बाध्य भएका छों ।' उनी मात्र होइन गंगा जस्ता सीमा क्षेत्रका सबै महिलाहरुको पनि एउटै भनाई हुनुपर्छ।

त्यसो त महिला स्वतनत्रता, महिला स्वरोजगार जस्ता आवाजहरु दैनिक उठिरहेको बेला सरकार र सम्बनिधत पक्षले यी गंगा मालती, हेमाहरुको भनाईतिर ध्यान दिए यस्तो कार्य रोकिने थियो की- उनीहरुको एउटै स्वर छ 'स्वदेशमा रोजगारीको अवसर पाए कसले यस्तो काम रोज्थयो - '

तारा तामाङ
Read Full Entry

Friday, July 4, 2008

Online Journalism Training for Women Journalists.

Two days Online Journalism Training for Working Journalists is being held in WWJ, Kathmandu. There are 22 Journalists participants from five develolpment regions of Nepal. Training will continue tomorrow as well.

Read Full Entry